De machtige moai van Rapa Nui
's Ochtends in alle vroegte scheuren we in onze gehuurde Suzuki Jimmy over de onverharde wegen van Paaseiland. Tegen zeven uur komt de zon op en dan willen we bij Ahu Tongariki staan; vijftien enorme beelden op een rij. Terwijl we over het lavagesteente bonken, worden de silhouetten van de vulkanen om ons heen steeds duidelijker zichtbaar. Toch nog plotseling staan we oog in oog met de vijftien moai. Nu nog in het donker en vrij abstract maar als even later de zon achter de beelden opgaat, worden de gelaatstrekken langzaam zichtbaar. Het zachte ochtendlicht projecteerd lange schaduwen op de grond en de beelden komen tot leven.
Paaseiland is volgens haar bewoners het 'Te Pito o Te Henua', het centrum van de wereld. Een magische plek, met grote mysteries. Enorme beelden liggen en staan verspreid over het kleine eiland.
Bekenden
Als we op Paaseiland landen, staat Peter al uitgebreid te zwaaien achter de glazen deuren van de aankomsthal. We hadden in Chili al met Peter samen gereisd en hij is een paar dagen voor ons naar Paaseiland vertrokken. Volgens afspraak worden we met een gehuurde auto van vliegveld afgehaald. Peter heeft ook al een guesthouse voor ons geregeld, erg handig en gezellig. We moeten even wennen aan de Polynesische mentaliteit. De mensen komen een beetje nukkig en afstandelijk over. Maar uiteindelijk krijgen we voor een campingprijs wel mooi een kamer voor de eerste nacht. Johan en Peter gaan meteen even een biertje doen en treffen daar stomtoevallig Stefan en Rozemarijn; vrienden van vrienden. Zit je op een piepklein eiland, midden in de Pacific en dan kom je gewoon bekenden tegen.
Orenmannen
Paaseiland, ofwel Rapa Nui zoals het in het Polynesisch heet, is een eiland dat slechts 12 bij 24 kilometer telt. Het ligt ver weg van de bewoonde wereld, 2000 kilometer van enig ander eiland in de Pacific en 3700 kilometer van het vaste land van Chili. Een stipje in het midden van de Pacific. Des te verbazingwekkender is de uitgebreide culturele erfenis. Eigenlijk is men er nog steeds niet precies over uit hoe hier mensen zijn gekomen, maar het waren in elk geval twee volken; de langoormannen en de kortoormanen. Wie de baas was over wie is ook niet helemaal zeker. Het eiland is in 1722 'ontdekt' door de Nederlander Roggeveen. Zoals de naam al doet vermoeden ging hij met pasen aan land. Hoewel Roggeveen in zijn logboek schreef dat hij de orenmannen vriendelijk en interessant vond, gaat op het eiland het verhaal rond dat hij er tijdens zijn korte bezoek in geslaagd is er behoorlijk wat af te slachten.
Ahu's en moai
Samen met Peter gaan we een paar dagen rondtouren. We laden onze Jimmy vol met bagage en beginnen aan de zuidkust. De golven zijn enorm en spatten met veel geweld stuk op de rotsige kust. Al snel komen we bij de eerste ahu's. Dit zijn stenen platforms van soms wel tientallen meters lang. Deze ahu's hadden verschillende functies, waaronder als begraafplaats, als altar of als voetstuk voor de beelden, de moai. Er zijn meer dan 250 ahu's, maar wij bezoeken met name diegene met de moai. Bij de eerste twee sites liggen de beelden allemaal plat, met het gezicht in de grond. Dat liggen ze al heel lang want ergens begin 19e eeuw zijn alle beelden in een interne oorlog omgegooid. Er waren altijd al veel oorlogen op Rapa Nui. Te kort aan voedsel en land voor de groeiende bevolking was waarschijnlijk de oorzaak. Probeer op zo'n klein eiland je vijand maar een te ontlopen. Uiteindelijk zijn de langoormannen afgeslacht.
(Natuur)geweld
Daarna waren er telkens oorlogen tussen familieclans die bepaalde moai vereerden. Niets leuker dan het beeld van je vijand om te gooien. Uiteindelijk zijn alle beelden met veel precisie getild; door een muurtje te maken iets van de ahu af, brak de nek van de moai als het beeld werd omgegooid. Bijna net zo vernuftig als het maken van de beelden zelf. Terwijl we om de liggende beelden lopen, zien we wel goed hoe groot ze eigenlijk zijn. Maar toch zijn degenen die weer overeind zijn gezet indrukwekkender. Ahu Tongariki is de eerste plek waar we ze in volle glorie kunnen zien. Vijftien grote, staande mannen op een rij. Het schijnt dat deze groep niet is omgegooid, maar is omgeslagen door een vloedgolf na een aardbeving in Chili. Over de kracht der natuur gesproken. Deze beelden zijn door archeologen met behulp van de lokale bevolking op traditionele wijze weer opgericht.
Rode mutsen
De gezichten kijken allemaal landinwaarts en niet één beeld is precies hetzelfde. Ze verschillen van grootte, maar ook van gelaatstrekken en het wel of niet dragen van een hoofddeksel. Als het tenminste een hoofddeksel is, want ook daar zijn de geleerden het niet over eens. Het kon ook wel eens een haardracht voorstellen die een tijdje in de mode was. In elk geval zijn de 'topknots' zoals ze in het Engels heten, van een andere steensoort als de beelden en ze werden er later bovenop gezet. Sommige grijsgele moai zijn dus bekroond met een rode topknot, waarvan er twee bij Tongariki staan.
Ontbossing
De moai staan op religieuze plaatsen, maar een beetje meligheid moet ook kunnen. Hoewel het nog geen Pasen is, hebben we vanuit Santiago een paar chocolade paashazen meegenomen en daarmee poseren we voor de beelden. Daarna kunnen we de chocola uit het papier likken, want het is hier ontzettend heet. Het ergste is dat er op het hele eiland bijna geen schaduw te vinden is. Al in de tijd van de beeldenbouwers (900-1500) schijnt het hele eiland ontbost te zijn. De paar plekjes groen die er nu zijn, zijn opnieuw aangeplant. Waarschijnlijk werden de enorme beelden verplaatst en opgetakeld met behulp van boomstammen, met totale ontbossing als gevolg. De legende gaat echter dat de beelden van de plaats waar ze gemaakt werden tot aan hun uiteindelijke standplaats liepen, elke nacht een stukje.
Onze volgende stop is Anakena Beach. Gelukkig hebben ze daar palmbomen aangeplant, dat verhoogt niet alleen het idyllisch effect maar geeft ook broodnodige schaduw. Een van de weinige witte zandstranden op Rapa Nui, in een beschermde baai met natuurlijk een rijtje moai om op uit te kijken.
De barman
Eigenlijk houden we hier elke dag even een lunchstop. Er staan picknicktafels en een houten barretje. Daar bouwt Johan telkens zijn keuken op en worden de meest heerlijke lunches en diners bereid. De eerste dag blijven we er na de lunch plakken en eten we bij het licht van de ondergaande zon. De moai in hun kaarsrechte houding en met hun langwerpige gelaatstrekken kijken naar de ondergaande zon. Pas als het echt helemaal donker is, gaan we naar onze gratis kampeerplek vlakbij het strand. Aangezien het daar vol mieren zit, houden we ons eten daar ver vandaan. Na een paar dagen is Johan's aanwezigheid in het barretje zo'n vertrouwd gezicht geworden dat er zelfs toeristen komen vragen wat hij verkoopt!
Rano Raraku
Omdat de zon zo fel is, proberen we zoveel mogelijk mooie plekjes 's ochtends vroeg of aan het einde van de middag te bezoeken, vandaar dat we de volgende ochtend nog voor zonsopgang op weg zijn naar de vijftien moai van Tongariki en nu zijn ze inderdaad nog specialer dan midden op de dag. Ons ontbijtje stellen we nog even uit. Op een steenworp afstand ligt de groeve in de Rano Raraku vulkaan; hier werden bijna alle moai uitgehakt. Tot aan halverwege de helling staat het werkelijk bezaaid met beelden. De meesten door eroderende aarde ingegraven tot aan navel of borst, maar zelfs dan zijn ze nog enorm. Verder omhoog in de rotsen liggen allemaal half uitgehakte moai, men is duidelijk heel plotseling gestopt met het maken van de beelden. De allergrootste moai ligt hier ook, onaf nog en hij meet meer dan twintig meter in lengte. Alle moai zijn tussen de twee en de twintig meter, met een gemiddelde van vijf meter en twaalf ton in gewicht.
De groeve
Er zijn allemaal theorieën uitgedacht over het transport, want ze werden in de steengroeve helemaal gemaakt en daarna naar hun locatie gebracht. Zo hier en daar ligt ook een eenzame moai ergens in het veld; vermoedelijk gestrand tijdens een transport. Over de achtergrond van de beelden tast men ook enigszins in het duister. Sommige zeggen dat ze een gelijkenis zouden vertonen met voorouders en ter ere van hen gemaakt zijn. Anderen denken dat ze werden gemaakt om de goden te behagen. Steeds grotere beelden waren nodig om de goden tevreden te houden, af en toe een baby-offer en 's nachts werden er vuren gestookt bij de beelden. Vanuit de steengroeve lopen we naar de kraterrand en via de kraterrand naar het hoogste punt. In de oude krater heeft zich een lagune gevormd en daar omheen liggen ook nog wat stukken van beelden. Daar ontbijten we op een overhangende lavapunt en hebben uitzicht over de krater en ver daarbuiten.
Rotstekeningen
Er staan nog meer vulkanen op het programma. De Puna Pau, een kleine vulkaan, met rode steen, waar de groeve van de topknots is. Er liggen meerdere rode mutsen verspreid in en om de krater. Alleen in zo'n muts pas je als mens al meerdere malen. Na de Puna Pau gaan we naar de grootste vulkaan op het eiland, de Rano Kau. We rijden de halve krater rond, waarin een meer ligt deels gevuld met riet. De kleurstellingen zijn prachtig, groene en azuurblauwe tinten in de krater contrasteren met het diepblauw van de oceaan aan de buitenkant. Vanaf de rand kun je rotstekeningen in de krater zien en drie piepkleine eilandjes aan de andere kant, in de zee. Kao Kao, Motu Iti en Motu Nui. De krachtige golven en het gevaar van haaien maken zwemmen hier echter onmogelijk.
Vogelmancultus
Toch gaat het verhaal dat hier vroeger mannen zwemmend of op een vlot van riet naar de eilandjes gingen. Vanwege de vogelmancultus werd er jaarlijks een wedstrijd gehouden om een vogelman te kiezen. De sterke mannen moesten vanaf de vulkaan naar beneden, het water over en op de eilandjes op zoek naar het ei van een speciale vogel. Degene die het ei het eerste vond, werd 'vogelman van het jaar' en kreeg speciale kledij en behuizing. Na alle vulkanen gaan we met Jimmy naar de volgende plek, Ahu Vai Uri, waar de zon mooi achter de beelden onder gaat. We installeren onze mobiele keuken en terwijl we eten, genieten we tegelijkertijd van de zonsondergang. Dit levert menig jaloerse blik op.
Heldere sterren
De volgende dag is het alweer tijd om Peter naar het vliegveld te brengen. Onze supergids die ons feilloos langs alle bezienswaardigheden heeft geleid. We hebben al zoveel ahu's, moai, vulkanen, grotten, rotstekeningen en fundamenten van zogenaamde boothuizen gezien, dat we het rustig aan kunnen gaan doen. We gaan nog wel even terug naar Ahu Akivi, de zeven beelden die in tegenstelling tot alle anderen wel met hun gezicht naar de zee staan. Daarna gaan we heerlijk luieren op het strandje en eten tijdens zonsondergang tussen de ingegraven moai bij de groeve. Met een kopje koffie genieten we van de prachtige sterrenhemel. Hier op het zuidelijk halfrond lijken de sterren zoveel helderder en zoveel groter in aantal. De melkweg is perfect zichtbaar. Je kunt uren naar boven kijken.
Bij terugkomst in de tent treffen we een mierenfestijn aan, drie nachten geluk en nu een keer pech. Gehard door ons mierenavontuur in Afrika gaan we ze meteen platdrukken en de hoeken van de tent afplakken. Toch mag dit de Paaseilandpret niet drukken. Het had trouwens maar een haartje gescheeld of we hadden hier helemaal niet naartoe gekund. Lan Chili wilde haar vluchten naar Paaseiland namelijk staken vanwege vallende stukken Mir!
|
